Nemrut Krateri'nin saat 17.00 itibariyle kısmen kapatılması yönündeki tartışmalar son dönemde gündeme gelmiştir. Bu yazıda, söz konusu kısmi kapanış tartışmalarını uluslararası örneklerle karşılaştırarak değerlendirecek; yalnızca doğal güzellikler bağlamında değil, aynı zamanda beden ve ruh sağlığı açısından da bu kararın etkilerini ele alacağız.
Nemrut Krateri, eşsiz krater yapısı, yeşil alanları, gölleri, zengin yaban hayatı, kamp ve yıldız gözlemi gibi etkinliklerle hem yerli hem yabancı turistlerin yoğun ilgisini çeken önemli bir doğa alanıdır. Bitlis halkı için de bu alan, adeta Allah’nın bahşettiği kıymetli bir nimettir.
Krater Gölü’nü ziyaret edenler, etkileyici manzaranın yanı sıra göller, yaban hayvanları (özellikle ayılar) ve temiz hava gibi doğal unsurlar için burayı tercih etmektedir. Gece saatlerinde ise, kamp faaliyetleri ve yıldız gözlemleri açısından ideal koşullar sunmaktadır.
Uluslararası Uygulamalardan Örnekler
• Amerika Birleşik Devletleri, milli park yönetimi konusunda önde gelen ülkelerden biridir. Çoğu milli park günün 24 saati açık olup, gece saatlerinde de aktif olarak kullanılmaktadır. Örneğin, gece yapılan "ranger turları" sayesinde ziyaretçilere doğa, jeoloji, yerel flora ve fauna, kültürel geçmiş hakkında bilgi verilmektedir. Yıldız gözlemleri de yapılabilmektedir.
• İzlanda’daki Thingvellir Milli Parkı'nda, belirli kurallar ve ücretler dahilinde gece kampı, olta balıkçılığı ve hatta dalış gibi aktiviteler yapılabilmektedir. Park gece de açık kalmaktadır.
• İspanya’daki Teide Milli Parkı, Nemrut Krateri'ne benzer şekilde volkanik yapıya sahip olup, belirli koşullarda araçla gece girişe izin verilmekte ve gece gözlemleri yapılabilmektedir.
• Buna karşılık Fransa’daki Puy-de-Dôme Yanardağı gibi bazı bölgelerde gece faaliyetlerine sınırlamalar getirilmektedir.
• Yellowstone Milli Parkı (ABD)'nda ise yılın belirli dönemlerinde ayı ve kurt gözlemine yönelik 6–8 kişilik gruplarla düzenlenen özel turları yapılmaktadır. Ayrıca kamp alanları ve karavan parkları sayesinde ziyaretçilere gece boyunca konaklama ve doğa ile etkileşim imkânı sunulmaktadır.
Tespitler ve Sorunlar
Dr. ÖNEN göre uzun süredir yapılan gözlemler doğrultusunda aşağıdaki sorunlara dikkat çekilmiştir:
• Gündüz saatlerinde ayılar ve diğer yabani canlılar, insan kaynaklı atıklar (çöpler, piknik artıkları) nedeniyle insanların çevresinde sıkça görülmektedir.
• Bilinçsiz ziyaretçilerin bıraktığı piknik, mangal atıkları ve gıda kalıntıları yaban hayatını olumsuz etkilemektedir.
• Kaçak avlanma, yaban hayvanlarının doğal besin kaynaklarını sınırlamakta ve türlerin dengesini tehdit etmektedir.
• Bazı ziyaretçilerin ayıları besleme girişimleri, yaban hayatının doğasını bozmakta ve insan-hayvan çatışması riskini artırmaktadır.
Öneriler
1. Nemrut Krateri, yukarıda verilen uluslararası örneklerde olduğu gibi gece ve gündüz açık kalmalıdır.
2. Gece kamp ve yıldız seyri için erişim sağlanmalı, bu alanlar koruma-altında düzenlenmelidir.
3. Parkta gündüz ve gece görev yapacak eğitimli korucular (ranger tarzında) görevlendirilmelidir.
4. Belirli güvenlik noktaları kameralarla izlenerek hem doğanın hem de ziyaretçilerin güvenliği sağlanmalıdır.
5. Alanda bir turist bilgilendirme ve yönlendirme ofisi bulunmalı; profesyonel rehberler istihdam edilmelidir.
Gece Açık Kalmasının Bilimsel Temelli Gerekliliği ve Sağlık Yansımaları
• Yapılan bilimsel araştırmalar, kamp faaliyetlerinin bireylerde empati, duygusal öz-kontrol, öz-farkındalık ve iyimserlik gibi psikolojik kaynakları artırdığını ortaya koymaktadır.
• Ayrıca gece gökyüzüne bakmak kişideki iyilik halini desteklemektedir.
• Doğada geçirilen zaman, dijital bağımlılığı azaltarak bireyin ruhsal dayanıklılığını ve zihinsel berraklığını artırmaktadır.