Yapımında Ahlatlı Ustaların da emeği olan Sivas’ın Divriği ilçesindeki, UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası listesindeki Tarihi Ulu Cami Ve Darüşşifası’nda denge kontrolü için yapılan ve dönen denge sütunu, 710 yıl boyunca işlevini sürdürdükten sonra 1939 Erzincan depremiyle durdu.
Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı Mengücek Beyliği
döneminde 1229 yılında Süleyman Şah oğlu Ahmet Şah ile eşi Melike Turan Melek
tarafından yaptırılan Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası mimari özellikleri ile
kendisine hayran bırakıyor. Başta kapılar ve sütunları ile külliyenin bir çok
yerindeki, Ahlatlı ve Tiflisli ustaların ellerinden çıkan, taş işçiliğinin en
nadide ve ince örneklerini yansıtan motifler büyük ilgi çekiyor. 1985 yılında
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nce (UNESCO), Dünya Kültür
Mirası listesine alınan eser, uzaktan bakıldığında simetrik olduğu düşünülen,
fakat özünde asimetrik olan bezemelerde yer alan on binlerce motifin hiç
birinin bir daha kendini tekrar etmemesi özelliği taşıyor. Bu özellik
kainattaki farklı varlıkların ahenk ve denge içinde oldukların taşa nakşederek
gözler önüne seriliyor. Mimari üslubu, süsleme ve örtü sistemlerinin denge ve
uyumlu tasarımıyla önem kazanan eser, dünyada görülmeye değer eserler listesinde
de yer alıyor. Evliya Çelebi’nin de ziyaret ettiği ve “Methinde diller
kısır, kalem kırıktır” ifadelerini kullandığı eser, ‘Anadolu’nun El
Hamrası’ olarak da nitelendiriliyor. 2017’de tarihinin en kapsamlı restorasyon
sürecine alınan Ulu Cami ve Darüşşifasındaki çalışmaların 2023 yılında
tamamlanması hedefleniyor.
DENGE SÜTUNU, 80 YIL ÖNCE
DEPREMLE DURDU
Eserin Darüşşifa kapısında ise o dönem yerleştirilen ve eserin mimari dengesini
kontrol amaçlı konulan, özel işlemeli denge sütunu da dikkat çekiyor.
Yapımından sonra yaklaşık 710 yıl boyunca dönmeye devam eden denge sütunu, 1939
yılında meydana gelen ve bölgede de etkisi hissedilen Erzincan depreminde zarar
gördü. Yüzyıllar boyunca işlevini koruyan denge sütunu, depremde oluşan hasar
sonrası 80 yıl önce dönme özelliğini kaybetti.